Trikoloji, saç ve saç derisinin anatomisi, fizyolojisi ve patolojileri ile ilgilenen bilim dalıdır. Dermatolojinin alt disiplinlerinden biri olarak kabul edilen bu alan, saç kaybı, saç yapısındaki bozukluklar, saç derisi hastalıkları ve saç sağlığını korumaya yönelik tedavi protokollerinin geliştirilmesini amaçlar. Modern trikoloji, biyoloji, kimya, dermatoloji ve estetik bilimleriyle kesişen multidisipliner bir yaklaşım gerektirir.
“Trikoloji” terimi, Yunanca thrix (saç) ve logos (bilim) kelimelerinden türetilmiştir. 19. yüzyılın sonlarında İngiltere’de bağımsız bir araştırma alanı olarak ortaya çıkmış, zamanla saç sağlığına yönelik klinik uygulamaların ve endüstriyel ürün geliştirme çalışmalarının bilimsel temeli haline gelmiştir. Günümüzde trikoloji, hem medikal hem de kozmetik uygulamalarda kritik bir rol oynamaktadır.
İnsan saç lifi, temelde keratin adlı fibröz proteinden oluşur ve saç folikülü tarafından üretilir. Saç folikülü; bulbus pili, dermal papilla, iç ve dış kök kılıfı gibi yapılardan oluşur. Saçın büyüme döngüsü üç ana fazdan ibarettir:
1. Anajen Faz: Aktif büyüme dönemi (2–7 yıl).
2. Katajen Faz: Gerileme dönemi (2–3 hafta).
3. Telojen Faz: Dinlenme ve dökülme dönemi (2–4 ay).
Bu döngü, genetik faktörler, hormonal durum, beslenme alışkanlıkları ve çevresel etkenlerden etkilenir.
Trikoloji, özellikle şu patolojilerin incelenmesinde önem taşır:
- Alopesi türleri (androjenetik, areata, difüz vb.)
- Seboreik dermatit ve kepeklenme
- Psöriyazis (sedef hastalığı) kaynaklı saç derisi lezyonları
- Saç gövdesi anomalileri (trichorrhexis nodosa, pili torti vb.)
- Kimyasal ve termal hasar kaynaklı saç yapısı bozulmaları
Trikolojik değerlendirme, anamnez, klinik muayene ve ileri görüntüleme yöntemleriyle yapılır. En sık kullanılan teknikler arasında:
- Trikoskopi (dermatoskop ile saç ve saç derisi görüntüleme)
- Fototrikogram (büyüme fazı oranlarını belirleme)
- Biyopsi (histopatolojik inceleme)
- Saç çekme testi (hair pull test)
Trikolojide tedavi, altta yatan nedenin belirlenmesine dayanır. Tedavi protokolleri şunları içerebilir:
- Farmakolojik Yaklaşımlar: Minoksidil, finasterid, kortikosteroidler.
- Lokal Uygulamalar: Mezoterapi, PRP (platelet-rich plasma), peptid bazlı topikal serumlar.
- Destekleyici Yöntemler: Beslenme düzenlemeleri, stres yönetimi, saç bakım protokolleri.
Trikoloji, saç sağlığının korunması ve saç hastalıklarının tedavisinde bilimsel temelli bir yaklaşım sunar. Gelişen teknoloji ve moleküler biyoloji araştırmaları, bu alandaki tanı ve tedavi yöntemlerinin sürekli olarak ilerlemesini sağlamaktadır. Günümüzde trikoloji, yalnızca estetik bir alan değil, aynı zamanda bireyin yaşam kalitesini doğrudan etkileyen bir sağlık disiplini olarak değerlendirilmektedir.
